“Je weet nooit of je iets echt gelooft totdat de waarheid of onwaarheid ervan een kwestie van leven of dood voor je wordt.”

– C.S. Lewis

De dood wordt vaak de “grote onbekende” genoemd – het grootste mysterie van het leven. Degenen die ons zijn voorgegaan, delen geen vlogs over hun ervaringen. Niemand schrijft terug vanuit het graf. Voor velen van ons leidt dit gebrek aan bewijs voor een “leven na de dood” ertoe dat we aannemen dat er niets is na onze dood. Ons lichaam sterft en dus sterven wij, net zoals we een laptop uitzetten.

Een van de mensen die ik begeleidde, kon zich maar moeilijk voorstellen dat er iets verder ging na zijn dood. Laten we hem Stef noemen. Hij was een fitte en energieke man in de bloei van zijn leven, levend met ongeneeslijke kanker. “Er is geen bewijs voor leven na de dood!” riep hij uit, terwijl hij me ongelovig aankeek. “Hoe kun je in iets geloven wat je niet kunt bewijzen?”

Ik kon niet aan Stef bewijzen dat iets voortleeft na de dood. Maar vasthouden aan alleen dat wat bewezen kan worden, leek ook niks op te leveren. De wetenschap stuit op haar grenzen als het om de dood gaat. En dus lijkt ze ons, net als Stef, met lege handen en zonder hoop achter te laten. Toen we samen zaten met de gedachte dat hij na de dood nooit meer iets zou ervaren, voelde ik de diepe wanhoop hiervan.

Misschien is het dan niet zo gek dat velen van ons zich wenden tot de hoop dat iets van ons door zal gaan als we sterven. Wat is dan de functie van deze hoop? Het antwoord kan simpel zijn: we geven onszelf een houvast om in het onbekende te kunnen stappen.

Wanneer we traditionele beschrijvingen horen over leven na de dood kunnen ze resoneren met ons, ook al kunnen we ze niet bewijzen. Ze kunnen ons inspireren en een groter perspectief geven. In plaats van voelen dat we naar een afgrond worden verbannen, kunnen we ons onderdeel voelen worden van de eindeloze stroom van energie, wijsheid en historie van leven en sterven. Deze verhalen geven ons een bestemming, een brug naar de toekomst.

De kwestie van waarin te geloven bleef een onderwerp van vele gesprekken met Stef. Uiteindelijk hebben we afgesproken dat hij zich op beide eventualiteiten kon voorbereiden – ofwel dat zijn bewustzijn zou eindigen op het moment van de dood óf dat het door zou gaan.

“Als er echt niets is, dan zul je na je dood geen enkele last hebben van het feit dat er niets is,” stelde ik hem gerust. Hij glimlachte. “Gokken op twee paarden dan?” “Precies!” zei ik. “Het gaat meer over hoe je je nú voelt over de dood want je lijdt op dit moment vooral onder de gedachte dat je bewustzijn ophoudt als je sterft. Stel dat je ontdekt nadat je bent gestorven dat je bewustzijn er nog steeds is, dan kunnen de beschrijvingen die je hebt gelezen over het hiernamaals je wellicht verder helpen.”

De laatste keer dat ik Stef voor zijn dood ontmoette, maakten we een wandeling in het Vondelpark in Amsterdam. Hij had nog maar een paar weken te leven gekregen. De bomen begonnen nieuwe bladeren te krijgen – de magnolia’s zagen er veelbelovend uit. Terwijl we wandelden, genoot hij intens van elke ontluikende boom en bloem. Ik vroeg hem hoe hij zich voelde, nu hij zich al zoveel maanden zo grondig op zijn dood had voorbereid. “Weet je, ik voel zoveel dankbaarheid voor het geweldige leven dat ik heb gehad… maar wat de dood betreft, en dit klinkt misschien grappig, voel ik me vooral nieuwsgierig….”